Wiedza, że silnik spalinowy potrzebuje oleju jest powszechna wśród kierowców i użytkowników samochodów. Jednak, gdy przychodzi do wyboru optymalnego środka smarnego dla konkretnego typu pojazdu, modelu i silnika, wielu właścicieli aut zastanawia się w jaki sposób interpretować oznaczenia widoczne na poszczególnych olejach silnikowych. Co to znaczy klasa lepkości, jakie inne parametry olejów samochodowych mają istotne znaczenie dla użytkownika? W naszym wpisie wyjaśniamy te wątpliwości, dzięki czemu zawsze dobierzesz optymalny środek smarny dla posiadanego auta.
Klasyfikacja lepkości olejów wg SAE
Lepkość olejów silnikowych powszechnie oznaczana jest według norm Stowarzyszenia Inżynierów Motoryzacji (SAE – ang. Society of Automotive Engineers). Jeżeli na opakowaniu środka smarnego widzimy zapis typu 0W-30 czy 10W-40 to właśnie jest oznaczenie definiujące nam klasę lepkości danego środka smarnego. Co oznacza dokładnie ten zapis i jaka klasa lepkości będzie właściwa dla konkretnego pojazdu?
Generalnie w klasyfikacji SAE możemy rozróżnić 14 klas lepkości: 6 z nich odnosi się do sezonu zimowego i w takim przypadku istotna jest wartość przed literą W. Mamy następujące zimowe klasy lepkości: 0W, 5W, 10W, 15W, 20W i 25W). Pozostałe osiem klas SAE to klasy letnie i w tym przypadku patrzymy na liczbę: 8, 12, 16, 20, 30, 40, 50, 60. Np. olej oznaczony 10W-40 ma zimową klasę lepkości 10W i letnią 40 i jest olejem wielosezonowym. Kiedyś stosowano inne środki smarne w sezonie zimowym, a inne latem, dziś nie ma już takiej potrzeby.
Co jednak oznaczają poszczególne klasy i czym w ogóle jest wspomniana lepkość? Otóż lepkość środka smarnego określa m.in. grubość filmu olejowego osadzającego się na smarowanych powierzchniach, a także łatwość, z jaką olej będzie przepływał przez smarowane elementy silnika przy określonej temperaturze. Klasy zimowe określają jak dany środek smarny sprawdzi się zimą – generalnie im niższa wartość przed literką W, tym dany olej zachowuje większą płynność w niskich temperaturach. To ma znaczenie o tyle, że odpowiednio dobrana lepkość oleju do silnika uruchamianego zimą ułatwia rozruch i szybkie rozprowadzenie środka smarnego po elementach silnika.
I tak np. poniżej kilka zimowych klas lepkości i temperatury w jakich olej zapewnia optymalny rozruch silnika:
• 0W: -35°C
• 5W: -30°C
• 10W: -25°C
• 15W: -20°C, itd.
Klasyfikacja wg API
Kolejną metodą klasyfikacji środków smarnych jest klasyfikacja jakości olejów silnikowych wg American Petroleum Institute. Jak odnaleźć tę klasyfikację na opakowaniu oleju? To ciąg znaków poprzedzony zwrotem API, np. API SL/CF/CF-4. Co oznaczają te litery? Rozbierzmy to na czynniki pierwsze. Jak widać powyższe, przykładowe oznaczenie składa się z trzech dwuliterowych symboli oddzielonych znakiem „/”. Każdy z tych symboli oznacza co innego, przy czym ważna jest pierwsza litera danego dwuznaku i druga. Pierwsza określa dla jakiego typu silnika spalinowego: benzynowego (S) czy diesla (C) dany olej ma zastosowanie. Drugi znak określa normę jakości danego środka smarnego – tu sprawa jest prosta: im dalsza litera alfabetu łacińskiego, tym nowsza norma i wyższa jakość oleju. Np. olej o oznaczeniu API SN jest olejem przeznaczonym do silników benzynowych i o wyższej jakości niż olej API SM. Olej o oznaczeniu API CH przeznaczony dla diesli, ma wyższą jakość niż olej oznaczony API CG, czy tym bardziej API CF. Najnowsze oleje dla nowoczesnych silników benzynowych oznaczane są normą API SP (norma z 2020 roku), natomiast w przypadku diesli jest to norma API CK-4 z 2017 roku. Przykładowo dla silników diesla z filtrami DPF czy układ recyrkulacji spalin EGR nie powinno się stosować olejów z norm starszych niż CJ/CJ-4. Warto też wspomnieć o olejach 5W-30 i 10W-30 oznaczonych klasyfikacją API FA-4. API FA-4 jest to norma bardziej rygorystyczna niż CK-4, dlatego te oleje nie są ze sobą zamienne, tzn. CK-4 nie jest zamienne z FA-4.
Klasyfikacja wg ACEA
Klasyfikacja olejów wg API opiera się na amerykańskich normach. Tymczasem europejskie warunki eksploatacji silników spalinowych często różnią się znacznie od warunków z jakimi stykają się kierowcy w Ameryce Północnej. Dlatego organizacja ACEA, czyli Europejskie Stowarzyszenie Producentów Samochodów, już w 1996 roku opracowała własną klasyfikację środków smarnych, która skupia się na dwóch aspektach: właściwościach i parametrach środków smarnych oraz obowiązujących w Europie normach emisji spalin EURO. W tej klasyfikacji oznaczenie składa się z liter alfabetu łacińskiego i cyfr. Np. olej oznaczony jako ACEA A3/B4 to środek smarny przeznaczony do samochodów osobowych z silnikami benzynowymi (A) oraz wysokoprężnymi (B). Generalnie klasyfikacja ACEA jest klasyfikacją jakości (podobnie jak API).
Oprócz tego klasyfikacja ACEA definiuje całą grupę środków smarnych przeznaczoną dla samochodów osobowych wyposażonych w filtr cząstek stałych (DPF w przypadku silników wysokoprężnych i GPF w silnikach benzynowych, jak również w inne urządzenia obróbki spalin, np. TWC). Tego typu oleje oznaczone są klasą C i numerem (np. C1, C2). Są to tzw. oleje z obniżonym poziomem SAPS (siarki, popiołu i fosforu), co wydłuża żywotność filtrów cząstek stałych stosowanych w silnikach.
Klasyfikacja ACEA wyodrębnia jeszcze grupę środków smarnych oznaczoną literą E, co w tym przypadku oznacza oleje przeznaczone do silników wysokoprężnych w ciężkich pojazdach (ciężarowe, sprzęt budowlany, wydobywczy itp.).
Odpowiedni dobór oleju
Chcąc dobrać olej do posiadanego pojazdu powinniśmy kierować się przede wszystkim zaleceniami producenta danego modelu, ponieważ klasa lepkości oleju musi być odpowiednio dobrana do konstrukcji silnika. Przy wyborze oleju powinniśmy kierować się, również tym jakie aprobaty posiada dany olej. Na przykład olej PLATINUM Max Expert V 5W-30, posiada aprobatę grupy Volkswagen oraz spełnia wymagania Mercedes-Benz, BMW, Porsche czy Skoda. W przypadku braku pewności jaki olej będzie odpowiedni do naszego pojazdu, możemy skorzystać z bezpłatnych narzędzi. Na stronie orlenoil.pl, w wyszukiwarce Dobierz Olej, wystarczy wybrać typ pojazdu (np. samochód osobowy), wprowadzić nazwę modelową, rocznik, wersję silnikową, a w odpowiedzi otrzymamy zalecane produkty dla naszego auta.