W stolicy naszego kraju powstanie strefa czystego transportu. To już nie podlega dyskusji. Stosowna uchwała warszawskich radnych została przyjęta 7 grudnia 2023 roku. Znane są granice strefy. Znamy również terminy wprowadzania poszczególnych obostrzeń w ramach strefy. To ma znaczenie o tyle, że będą one wprowadzane w Warszawie etapami. Znamy również dokładne warunki, jakie muszą spełnić pojazdy, które do strefy będą mogły wjechać. Co więcej, możliwość wjazdu zależy nie tylko od samego typu auta, ale również od miejsca zamieszkania danej osoby, czy nawet jej wieku. Czas najwyższy to wszystko poukładać i przystępnie wyjaśnić, aby nikt nie miał najmniejszych wątpliwości, czy w przyszłości mijając charakterystyczny znak drogowy wyznaczający początek strefy czystego transportu, nie popełnia wykroczenia.
Strefa czystego transportu – co to właściwie jest?
W oficjalnej informacji na witrynach warszawskiej administracji czytamy, że strefa czystego transportu (SCT) to wydzielony, odpowiednio oznakowany obszar, obejmujący drogi, po których mogą poruszać się wyłącznie pojazdy spełniające odpowiednie normy emisji spalin. Warto jednak wiedzieć, że nie tylko norma emisji spalin jest warunkiem decydującym o tym, czy kierowca danego auta będzie mógł nim wjechać do strefy. Niemniej to właśnie norma emisji spalin jest najważniejszym kryterium dopuszczającym lub nie dany pojazd do SCT. Wynika to z głównego zadania tego typu obszarów. Strefy czystego tranportu istnieją dziś w wielu europejskich miastach. Powstały jako sposób na poprawę jakości powietrza w miastach. Z kolei wyższa jakość powietrza przekłada się na lepsze zdrowie mieszkańców danego miasta.
Zanieczyszczenie powietrza w wysoko zurbanizowanych obszarach dziś pochodzi przede wszystkim z transportu. O ile w małych miejscowościach na jakość powietrza ma znaczny wpływ to, czego mieszkańcy używają do ogrzewania swoich domów, to w dużych miastach ogrzewanie jest realizowane systemowo, a nie indywidualnie, zatem to spaliny z pojazdów na drogach stanowią główny czynnik degradujący jakość powietrza i odpowiadający za ewentualne powstawanie smogu w sprzyjających temu zjawisku warunkach atmosferycznych.
Czy strefa czystego transportu faktycznie wpływa na jakość powietrza?
Do tak postawionego pytania odniósł się bezpośrednio prezydent Warszawy na sesji rady miasta 7 grudnia 2023 roku, podczas której przyjęto uchwałę o wprowadzeniu strefy czystego transportu w Warszawie. Zdaniem prezydenta Warszawy pozytywne skutki wprowadzenia stref potwierdzają praktyczne przykłady.
W Londynie stężenie tlenków azotu w powietrzu spadło aż o 46 proc., co przełożyło się też na radykalny spadek liczby dzieci trafiających do szpitali z astmą. W Brukseli stężenia spadły o 25 proc., w Paryżu – o 23 proc. Także w Barcelonie, która – tak jak Warszawa – przewidziała w pierwszym etapie szereg ulg i wyjątków ułatwiających mieszkańcom dostosowanie się do nowej rzeczywistości, spadek stężenia tych szkodliwych substancji wyniósł 11 proc. Tylko w pierwszym roku! To są fakty. To są konkrety. To są twarde liczby – przekonuje Rafał Trzaskowski.
wypowiedź prezydenta Warszawy na sesji rady miasta 7 grudnia 2023 roku (źr. https://um.warszawa.pl/)
SCT w Warszawie – jaki obszar?
Jeszcze przed przyjęciem uchwały o powstaniu SCT w Warszawie, do końca nie było wiadomo jaki będzie obszar strefy. Ścierały się różne koncepcje od strefy obejmującej niemal całe miasto po niewielki obszar w ścisłym centrum. Finalnie zdecydowano się na ostrożniejszy wariant, w którym strefa czystego transportu zajmie tylko 7 procent obszaru Warszawy. Powyższa mapka ilustruje jak duży jest to obszar. Poniżej podajemy jakie ulice będą stanowić granice warszawskiej SCT:
- aleją Prymasa Tysiąclecia – od Alej Jerozolimskich do styku z linią kolejową nr 20 w rejonie ul. Czorsztyńskiej;
- liniami kolejowymi nr 20, 501, 9 i 7;
- ulicą Wiatraczną;
- aleją Stanów Zjednoczonych;
- Mostem Łazienkowskim;
- aleją Armii Ludowej
- ulicą Wawelską;
- ulicą Kopińską od ul. Wawelskiej do ulicy ppłk. M. Sokołowskiego „Grzymały”;
- ulicą ppłk. M. Sokołowskiego „Grzymały”;
- Alejami Jerozolimskimi od ul. ppłk. M. Sokołowskiego „Grzymały” do alei Prymasa Tysiąclecia.
Co istotne: ulice graniczne będą znajdowały się poza strefą czystego transportu. To ma o tyle znaczenie, że niektóre z nich to część tras tranzytowych przez stolicę (np. aleja Prymasa Tysiąclecia czy aleja Armii Ludowej). Oznacza to, że kierowca poruszający się granicznymi ulicami pojazdem nie spełniającym wymagań, nie łamie przepisów i nie poniesie żadnych kar.
Strefa czystego transportu – terminy wprowadzenia
Generalnie SCT w Warszawie zacznie funkcjonować 1 lipca 2024 roku, zatem już za niecałe pół roku. Niemniej od tego dnia zaczną obowiązywać wymogi (o nich niżej) tzw. etapu I. Poszczególne wdrożenia obostrzeń dla emisyjnych aut poruszających się po strefie podzielono na pięć etapów. Etap II zostanie wprowadzony w 2026 roku, etap III w 2028, IV w 2030, a ostatni, piąty, w 2032.
SCT – wymagania dla osób nie mieszkających w Warszawie
Jesienią 2020 roku przebadano emisyjność pojazdów na warszawskich ulicach. Dokonali tego naukowcy z ICCT. Z ich badań wynika, że najwięcej zanieczyszczeń pochodzi od starszych samochodów. Szczególnie chodzi o pojazdy z silnikiem Diesla. Zmierzono blisko 150 tys. pojazdów. Rezultat? Samochody wyprodukowane przed 2006 r odpowiadały za 37 proc. emisji tlenków azotu (NOx) i 52 proc. emisji pyłów (PM). Choć tego typu auta stanowiły tylko 17 proc. floty. Mimo to obostrzenia wchodzące w I etapie wdrożenia warszawskiej SCT są jeszcze bardziej łagodne. W przypadku aut benzynowych do SCT będą mogły wjechać samochody spełniające normę nie niższą niż Euro 2. Czyli samochody wyprodukowane nie wcześniej niż w 1997 roku. Jeżeli chodzi o diesle, to od lipca do końca 2025 r do SCT wjadą auta z rocznika 2005 i młodszych. Chodzi o pojazdy z jednostką wysokoprężną, spełniające normę Euro 4. Wymagania stawiane w kolejnych etapach wdrażanych obostrzeń widoczne są na powyższej infografice.
SCT – wymagania dla mieszkańców
Osoby mieszkające i płacące podatki w Warszawie (sam fakt zamieszkiwania w stolicy nie wystarczy), odczują zmiany dopiero w 2028 r. Pierwsze dwa etapy nie oznaczają żadnych ograniczeń przy wjeździe do SCT. Bez względu na to, czy korzystamy z benzyniaka czy diesla. Ważne, dotyczy to nie tylko osób zamieszkujących obszar strefy, ale wszystkich warszawiaków (o ile płacą podatki w stolicy). Reguły SCT dotyczyć ich będą dopiero od stycznia 2028 r. Wówczas nie będą mogli poruszać się po strefie pojazdem z silnikiem Diesla starszym niż 13 lat i pojazdem benzynowym starszym niż 22 lata. W przypadku firm liczyć się będzie podatek CIT i siedziba firmy.
Strefa czystego transportu – wyjątek dla seniorów i aut zabytkowych
Strefą czystego transportu w Warszawie nie muszą przejmować się seniorzy. Chodzi o osoby, które do końca 2023 roku ukończyły 70 lat. Jeżeli taka osoba przed przyjęciem uchwały o SCT była właścicielem pojazdu, nie musi przejmować się strefą. Przypominamy, uchwałę przyjęto 7 grudnia 2023 roku. Jeżeli senior/seniorka przed tą datą posiadali nawet diesla V8 sprzed 30 lat, to swoim autem do strefy wjadą bez problemu. Osoby powyżej 70. roku życia, po spełnieniu określonych warunków, będą zwolnione bezterminowo z zasad obowiązujących w ramach SCT.
Zasady SCT nie będą dotyczyły również posiadaczy aut zabytkowych. W ich przypadku nie ma znaczenia czy mieszkają w Warszawie i płacą w niej podatki, czy też nie. Tutaj liczy się jedynie fakt, że dane auto jest zarejestrowane jako pojazd zabytkowy.
SCT – co mi zrobisz, jak mnie złapiesz?
W jaki sposób władze chcą egzekwować przepisy dotyczące legalności poruszania się poszczególnych aut w strefie czystego transportu? Wcześniej mówiło się o konieczności umieszczania nalepek na pojazdy. Jednak zgodnie z informacjami warszawskich urzędników, dla ok. 95 proc. pojazdów, dla których uprawnienie da się potwierdzić za pomocą dostępu do Centralnej Ewidencji Pojazdów, nie będą wydawane nalepki.
Nalepki będą obowiązkowe jedynie w przypadku starych pojazdów, które normalnie nie spełniały by emisyjnego wymogu wjazdu do strefy, ale np. należą do mieszkańca stolicy. Nalepkę na swoim pojeździe (o ile nie spełnia on standardowych wymogów emisyjnych SCT) będą musieli umieścić również seniorzy.
Jeżeli chodzi o sposób przeprowadzania kontroli w strefie, warszawski Ratusz przewiduje mieszany system. Kontrolę mają sprawować zarówno patrole kontrolujące pojazdy w ruchu wewnątrz strefy i na jej wlotach, jak i istniejący system kamer monitorujący wjazd do SCT. Przewidywane kary? Zgodnie z Art. 96c Kodeksu wykroczeń: za wjazd nieuprawnionego pojazdu do strefy czystego transportu, jego kierowca będzie musiał zapłacić mandat w kwocie do 500 zł.