Skrzynie automatyczne są wygodne, ale ich serwis jest zazwyczaj znacznie bardziej kosztowny niż w przypadku klasycznych przekładni manualnych. Mimo to liczba samochodów wyposażony w skrzynie automatyczne stale rośnie. Pytań dotyczących prawidłowej eksploatacji tego skomplikowanego elementu przeniesienia napędu jest wiele. Jak wymieniać olej w automacie, po jakim przebiegu to robić, jakiego oleju używać? Wyjaśniamy.
Automatyczna skrzynia biegów to jeden z najbardziej złożonych mechanicznie elementów współczesnego samochodu. Złożoność przekłada się również na koszty, naprawy skrzyń automatycznych nie są tanie. Regeneracja automatu to koszt co najmniej kilka tysięcy zł, a w przypadku niektórych modeli aut i typów skrzyń, rachunek z warsztatu może sięgać nawet kilkakrotności tej kwoty. Dlatego wybierając samochód z automatyczną skrzynią nie tylko należy dokładnie sprawdzić jej stan już w momencie zakupu, ale też należycie dbać o ten skomplikowany podzespół. Zacznijmy od tego, że opinie na temat zmiany oleju w automatycznej skrzyni biegów są podzielone. O ile każdy wie, że w silniku okresowa wymiana oleju to konieczność, to w kwestii środka smarującego złożony mechanizm skrzyni automatycznej opinie już są różne. Te różnice zdań nie dotyczą jednak ekspertów. Mechanicy specjalizujący się w skrzyniach automatycznych mają w tej kwestii dość spójne zdanie.
Wymiana oleju w silniku – co warto wiedzieć?
Czy wymieniać olej w automacie?
Gdy skupimy się na tym, co proponują sami producenci aut, to zdania są podzielone. Jedni zalecają okresową wymianę oleju przekładniowego, podając zarazem sugerowany przebieg pomiędzy poszczególnymi wymianami oleju w automacie. Inni z kolei deklarują, że środek smarny, który trafił do konkretnej skrzyni jeszcze w fabryce, powinien wystarczyć na cały okres eksploatacji auta. Tymczasem fachowcy specjalizujący się w naprawach i regeneracjach automatycznych przekładni są zgodni: warto zadbać o wymianę środka smarnego. Dlaczego zatem niektórzy producenci deklarują coś innego? Wynika to ze specyficznego zrozumienia przez wielu producentów terminu “przez cały okres eksploatacji”.
W przypadku wielu nowoczesnych skrzyń ich planowany przebieg nie wymagający jakiejkolwiek obsługi serwisowej to ok. 200 tys. km. Wielu producentów zakłada, że po takim dystansie posiadacz danego modelu powinien już zmienić go na nowsze auto. I w większości przypadków, tak właśnie jest – rzadko zdarza się, by nabywca fabrycznie nowego auta osobowego pozostawał jego właścicielem aż do osiągnięcia przebiegu 200 tys. Przy czym, podkreślam, nie mówimy tu o autach trafiających do flot, a o egzemplarzach eksploatowanych przez prywatne osoby.
Według danych statystycznych ACEA (Europejskie Stowarzyszenie Producentów Samochodów) czy informacji gromadzonych i przetwarzanych w ramach projektu Odyssee-Mure, średni roczny przebieg auta osobowego w UE to 11 313 km. Przy czym w kraju, z którego Polacy sprowadzają najwięcej aut – w Niemczech – jest on wyższy i wynosi 13 602 km. Z kolei w Polsce kierowcy aut osobowych pokonują średnio rocznie mniejszy dystans – zaledwie 8607 km. Jednak nawet zakładając niemiecki scenariusz oznacza to, że pokonanie 200 tys. km wymaga ponad 14,5-letniej eksploatacji. Średni wiek aut używanych importowanych do naszego kraju to obecnie niecałe 13 lat. Co oznacza, że taki “statystyczny Niemiec” przed sprzedażą auta importerowi, który wwiezie dany egzemplarz do naszego kraju w wielu przypadkach nie musiał ze skrzynią automatyczną robić nic.
Jednak nie oznacza to, że dana skrzynia, zgodnie z stwierdzeniami producenta, jest bezobsługowa! Wiele aut używanych w naszym kraju przebiegu rzędu 200 tys. km ma dawno za sobą, mechanicy i specjaliści od automatycznych przekładni doskonale sobie z tego zdają sprawę, dlatego ich opinia jest jedna: tak, olej w automacie należy wymieniać. W ten sposób dochodzimy do kolejnego pytania.
O tym pamiętaj, zanim kupisz używane auto
Jak często zmieniać olej w automacie?
Nie ma jedynej słusznej odpowiedzi na to pytanie. Wiele zależy od konkretnego modelu pojazdu, rodzaju skrzyni, czy charakteru eksploatacji. Jeżeli producent danego modelu zaleca okresową wymianę oleju w automacie, to warto co najmniej stosować się do jego zaleceń, choć wielu fachowców podkreśla, że lepiej okres pomiędzy kolejnymi wymianami nieco skrócić. Wynika to np. ze sposobu w jaki korzystamy z samochodu. Oczywiste jest, że osoby preferujące dynamiczną jazdę muszą liczyć się z większym obciążeniem skrzyni, a tym samym powinni mieć na uwadze skrócenie sugerowanego przez producenta resursu wymiany oleju w skrzyni automatycznej. Jednak nawet gdy jesteś kierowcą, który preferuje łagodną i spokojną jazdę, ale np. często holujesz swoim autem przyczepę, to również zdecydowanie warto skrócić okres pomiędzy kolejnymi wymianami środka smarnego w przekładni automatycznej. Zarówno sportowa, dynamiczna jazda, jak i jazda pod obciążeniem (holowanie) znacząco zwiększają obciążenie termiczne automatycznej skrzyni, co oznacza, że olej w automacie pracuje w wyższych temperaturach i szybciej traci swoje parametry.
A co w przypadku tych aut, dla których producenci deklarują cykl life time, czyli że wymiana oleju w skrzyni automatycznej zdaniem producenta jest zbędna? Jak już wcześniej argumentowaliśmy, do tego zalecenia należy podejść z dystansem i również zdecydować się przynajmniej na kontrolę stanu skrzyni i oleju przed osiągnięciem przebiegu 200 tys. km. Kupując auto używane z automatyczną skrzynią należy sprawdzić, czy poprzedni właściciel dbał o wymianę oleju, a jeżeli tej wymiany nie było (bo “lifetime” wg producenta), a przebieg zbliża się do 200 tys. lepiej najpierw skontrolować stan skrzyni (może ona być już “w stanie poważnym” – gdzie wymiana środka smarnego niewiele pomoże i raczej grozi nam wysoki koszt wymiany/regeneracji przekładni), a następnie – gdy skrzynia pracuje poprawnie – wymienić w niej olej.
Jaki olej do automatu?
Czasy, kiedy do automatycznych skrzyń stosowano w zasadzie jeden środek smarny, charakterystyczny, “czerwony” olej ATF już dawno minęły. Duże zróżnicowanie rodzajów i typów przekładni automatycznych, jakie występują we współczesnych samochodach wymagają stosowania odpowiednio dobranych pod kątem konkretnego urządzenia olejów przekładniowych. Olej w automacie musi być dokładnie dopasowany. Zastosowanie niewłaściwego dla danej skrzyni oleju może być nawet gorszym rozwiązaniem, niż niewymienianie oleju w ogóle. Można spróbować samemu sprawdzić jaki olej “pasuje” do obecnej w naszym samochodzie automatycznej przekładni. W internecie znaleźć można wiele serwisów z wbudowanymi wyszukiwarkami olejów przekładniowych. Wystarczy w nich podać dokładnie model pojazdu, rocznik, typ silnika, typ skrzyni i w wynikach otrzymamy zalecenia dotyczące konkretnych środków smarnych do poszczególnych podzespołów. Oczywiście można zdać się również na opinię fachowców, warto jednak wybrać warsztat specjalizujący się w naprawach automatycznych skrzyń biegów, a nie kierować się wyłącznie ceną usługi.
Jak wymienić olej w automacie?
Generalnie rozróżnia się dwie metody wymiany oleju w automacie: metodę statyczną oraz metodę dynamiczną. Która lepsza? To niewłaściwe pytanie, bo o ile znacznie większą ilość środka smarnego wymienimy za pomocą metody dynamicznej, to nie w każdym typie skrzyni jest ona możliwa do przeprowadzenia (przy założeniu, że nie demontujemy automatycznej przekładni).
Zdecydowanie najpopularniejszą i najtańszą metodą jest statyczna wymiana oleju. Proces przypomina wymianę środka smarnego w silniku spalinowym. Fachowiec odkręca korek spustowy, płyn spływa, a następnie układ jest zalewany nowym olejem. Ta metoda stosowana jest szczególnie w przypadku starszych typów przekładni automatycznych, gdzie np. istnieje możliwość spuszczenia oleju np. z przekładni hydrokinetycznej. W wielu nowych skrzyniach niestety nie da się spuścić całego oleju w rezultacie do zbiornika na odpady spływa jedynie do 50-60 proc. zużytego środka smarnego, a nowy miesza się ze starym.
Bardziej efektywną metodą jest metoda dynamiczna realizowana poprzez podłączenie do obiegu środka smarnego skrzyni zewnętrznego urządzenia. Przy włączonym silniku urządzenie odbiera stary olej ze skrzyni jednocześnie dynamicznie dostarczając do niej nowy środek smarny, w międzyczasie skrzynia może być też przepłukana specjalistycznym środkiem czyszczącym, co nie jest możliwe w przypadku wymiany statycznej. W takim scenariuszu udaje się wymienić niemal cały olej w automacie, jednak nie każda skrzynia automatyczna daje się podłączyć do specjalistycznego sprzętu – musi to przewidywać jej konstrukcja. Na przykład nie jest możliwa wymiana dynamiczna w zautomatyzowanych przekładniach takich jak np. MMT Toyoty, Sensodrive Citroena czy EasyTronic w Oplach. Do wymiany dynamicznej nie nadają się też niektóre automaty Getraga (np. część skrzyń PowerShift w Fordach), czy EDC w Renault.
Podsumowując: tak, zdecydowanie warto dbać o okresową wymianę oleju w automatycznej skrzyni biegów. Przy czym jeżeli zależy nam na długotrwałej, niekłopotliwej eksploatacji tego skomplikowanego podzespołu, warto skrócić okres pomiędzy wymianami, przy czym wielu fachowców zaleca, by po każdej wymianie przebieg do kolejnego przeglądu był nieco krótszy niż w przypadku pierwszej wymiany oleju. Ponieważ wymiana oleju (szczególnie metodą dynamiczną) jest procesem dość skomplikowanym i wymagającym specjalistycznego sprzętu, zdecydowanie radzimy oddać auto w ręce fachowców. Zignorowanie wymiany oleju w skrzyni automatycznej może grozić olbrzymimi kosztami naprawy tego skomplikowanego układu. Wymiana oleju również kosztuje, ale o rząd wielkości mniej. Sami zdecydujcie, co wam się bardziej opłaca.