Odpalasz silnik, na desce rozdzielczej standardowa “choinka” różnych symboli i oznaczeń. Po chwili od uruchomienia większość z nich powinna zgasnąć. Czasem jednak jedna z lampek, charakterystyczna, żółta kontrolka silnika, zwana też “check engine” nie chce zgasnąć. Czy to poważny problem? Niekoniecznie, ale to ostrzeżenie, którego nie powinniśmy całkowicie ignorować, nie chcąc doprowadzić do poważniejszych awarii. Przyjrzyjmy się najpopularniejszym przyczynom pojawienia się tego symbolu po uruchomieniu auta lub w trakcie jazdy.
Kontrolka silnika. Nie ignoruj, ale też nie panikuj
Charakterystyczna kontrolka silnika, najczęściej spotykana w postaci żółtego obrysu bloku silnika, ale niekiedy występująca również ze słowem “check” lub w formie słownej “check engine” to efekt działania układu samodiagnostycznego stanowiącego obowiązkowe wyposażenie aut homologowanych na rynek Europy od 2001 roku.
Zacznijmy od najważniejszego, żółty symbol “check engine”, choć nie należy go ignorować, najczęściej nie oznacza konieczności natychmiastowego zatrzymania się i wezwania pomocy drogowej. Skąd to wiemy? Bo symbole, które najczęściej wykluczają, choćby ze względów bezpieczeństwa, dalszą jazdę, mają kolor czerwony, a nie żółty. Żółta barwa kontrolki silnika to wskazówka, ostrzeżenie, że coś jest nie tak, ale nie na tyle fatalnie, by nie dało się jechać dalej. Niemniej jej pojawienie się na desce rozdzielczej najczęściej oznacza, że będziesz musiał zmienić plany i zdiagnozować swoje auto.
Ważne! Kontrolka silnika, jest sygnalizatorem, którego działanie jest oparte o system elektryczny auta i znajdujące się w nim czujniki, ale nie musi wcale informować o mechanicznych usterkach silnika. Na przykład gdy w samochodzie przeskoczy np. łańcuch rozrządu czy urwie się pasek rozrządu, co dla wielu współczesnych silników spalinowych oznacza katastrofę, auto nie będzie nadawać się do dalszej jazdy, a kontrolka się nie zapali.
W przypadku starszych modeli niekiedy kod błędu sygnalizowanego przez wspomnianą kontrolkę można było rozpoznać na podstawie np. liczby mignięć tego symbolu po uruchomieniu silnika. Obecnie zespoły napędowe współczesnych pojazdów są już w tak znacznym stopniu ucyfrowione, że w praktyce poznanie dokładniej przyczyny pojawienia się rzeczonej kontrolki wyjaśni dopiero podłączenie w serwisie komputera diagnostycznego do pojazdu. Od razu na wstępie, jeżeli nie zajmujesz się zawodowo naprawą aut, nie ma sensu, abyś kupował sprzęt diagnostyczny, który pozwoliłby na odczytanie kodu błędu decydującego o pojawieniu się rzeczonej kontrolki. Taki sprzęt diagnostyczny jest drogi, a oprogramowanie – jeszcze droższe. Znacznie taniej wyjdzie przeprowadzenie diagnostyki u fachowca. Poniżej kilka możliwych przyczyn zapalenia się interesującej nas tu kontrolki silnika.
Kontrolka silnika? Na początek… włącz i wyłącz
Tak, to nie żart. Działanie kontrolki jest powiązane z wieloma elementami elektronicznymi pojazdu. Zawiesił Ci się kiedyś komputer? Pewnie tak. Co wówczas zrobiłeś? Zapewne wyłączyłeś, włączyłeś ponownie i sprzęt zaczął znowu poprawnie działać, prawda? Tak samo warto zrobić, gdy nagle nieoczekiwanie na desce rozdzielczej rozbłyśnie charakterystyczna, żółta kontrolka silnika. Zatrzymajmy się na chwilę, wyłączmy silnik, po chwili włączmy go z powrotem. Brak kontrolki Jedź dalej. Niekiedy, szczególnie zimą, powodem zapalenia się kontrolki na krótki czas może być np. zawilgocenie styków, czy inny, równie błahy problem, w takim przypadku również kontrolka po pewnym (zwykle krótkim) czasie może zgasnąć. Niekiedy jednak nie jest tak łatwo i cały czas po odpaleniu auta widzimy charakterystyczny żółty symbol na desce rozdzielczej.
Kontrolka silnika i… korek wlewu paliwa
Dziwne? Nic w tym dziwnego. Współczesny zbiornik paliwa, to nie prosta rurka wlewu z beczką pod autem, ale znacznie bardziej skomplikowany układ. W trakcie pracy silnika, paliwa ubywa ze zbiornika i jest ono spalane w silniku. To logiczne, ale natura nie znosi próżni, i przestrzeń po ubywającym paliwie musi coś wypełnić. Tym czymś jest powietrze, ale nie leci ono ot tak sobie, lecz przepływ jest sterowany na podstawie odczytów z czujnika ciśnienia powietrza w zbiorniku palliwa, który analizuje nie tylko ubytek czy nową ilość paliwa, ale też zmiany temperatury (które również mają wpływ na ciśnienie w zbiorniku). Jeżeli tenże czujnik odmówi współpracy wówczas pojawi się – tak, zgadliście – kontrolka silnika na desce rozdzielczej. Jednak tutaj warto pamiętać, że czujnik ten pracuje prawidłowo pod warunkiem, że zbiornik paliwa jest prawidłowo zamknięty. Tak, dobrze czytacie – jeżeli np. po wlaniu paliwa na stacji źle dokręcicie (albo w ogóle tego nie zrobicie) korek wlewu paliwa, wówczas czujnik nie będzie w stanie zapewnić dokładnych pomiarów, efekt – znamy: kontrolka silnika na tablicy wskaźników. Sprawdź wlew paliwa, jeżeli korek był niedokręcony, być może po jego poprawieniu i kilku kilometrach żółty symbol zniknie z tablicy.
Kontrolka silnika, a układ zapłonowy
Silnik pracuje, dzięki spalaniu paliwa. To oczywiste i zrozumiałe. Proces spalania realizowany jest za pomocą układu zapłonowego, którego istotnymi składnikami w silniku benzynowym są świece zapłonowe. Iskra przez nie dostarczana wywołuje niewielką eksplozję mieszanki paliwowo-powietrznej wtłoczonej do każdego cylindra silnika podczas każdego, czterosuwowego cyklu pracy (tak, wiem, są jeszcze silniki dwusuwowe, ale je tu celowo pomijam, w Trabancie czy Syrence raczej nie odnajdziemy kontrolki silnika 😉 ).
W aucie z silnikiem wysokoprężnym co prawda nie ma świec zapłonowych, bo zapłon realizowany jest samoczynnie poprzez wzrost ciśnienia mieszanki paliwowo-powietrznej, niemniej w tym przypadku istotnym elementem układu zapłonowego są świece żarowe, które po uruchomieniu silnika podgrzewają komorę spalania przed dodaniem mieszanki paliwa z powietrzem.
Do wytworzenia iskry w silniku benzynowym potrzebne jest wysokie napięcie, generują je cewki silnika, jeżeli taka cewka (zwykle taki element ma każdy cylinder silnika) paliwo nie będzie prawidłowo spalane, co może spowodować nierówną pracę silnika, spadek mocy, a w skrajnych przypadkach może prowadzić do uszkodzenia katalizatora układu wydechowego. W każdym razie niedomagania układu zapłonowego w aucie również mogą być sygnalizowane interesującą nas tu kontrolką silnika. Jeżeli oprócz kontrolki zaobserwujesz nierówną pracę silnika, przyczyną może być właśnie usterka układu zapłonowego.
A może to przepływomierz?
Przepływomierz to dość prosty czujnik, którego zadaniem jest pomiar objętości powietrza trafiającego przez układ dolotowy do silnika. Jak wiemy, silnik spalinowy bez powietrza (a dokładniej: bez tlenu) nie zadziała, bo proces spalania paliwa to proces wymagający tlenu (czyli mówiąc wprost: powietrza). Na podstawie pomiarów przepływomierza ECU (Electronic Control Unit), czyli elektroniczny moduł kontrolny, sterownik silnika, dopasowuje ilość wprowadzanego do komór spalania paliwa. Wadliwe wskazania przepływomierza mogą skutkować zarówno zauważalną dla każdego nierówną pracą silnika, spadkiem mocy, jak też objaw może być widoczny w postaci zauważalnie większego spalania (wyższego zużycia paliwa). Jest jeszcze jeden element, który sygnalizuje, że jest coś nie tak z przepływomierzem. Tak, zgadliście, żółta kontrolka silnika. W nowoczesnych silnikach nawet całkowita awaria przepływomierza nie spowoduje zatrzymania silnika, bo ECU ma zaprogramowany pewien “bezpieczny” zakres parametrów roboczych, dzięki czemu jazda wciąż będzie możliwa, choć np. reakcja na wciśnięcie pedału przyśpieszenia może być daleka od oczekiwanej. To wyraźny sygnał, by udać się – póki auto jeszcze jedzie – do najbliższego serwisu.
Warto też mieć na uwadze, że sama usterka przepływomierza może wynikać nie tyle np. z zużycia się tego elementu, co np. z uszkodzonego, albo źle zamontowanego filtra powietrza doprowadzanego do silnika. Tak samo zapchany filtr powietrza również może powodować wadliwe wskazania przepływomierza i pracę silnika na zbyt bogatej mieszance, co również wywoła efekt w postaci charakterystycznego, żółtego symbolu na desce rozdzielczej.
Kontrolka w dieslu? Może to DPF?
W nowoczesnych dieslach o niedomaganiach filtra DPF sygnalizuje odrębny symbol ostrzegawczy widoczny na desce rozdzielczej. Może jednak się zdarzyć, że gdy czujnik różnicy ciśnień zamocowany w układzie wydechowym za filtrem DPF (dziś tego typu filtr cząstek stałych – GPF – znajdziemy również w beznyniakach) zacznie wskazywać nieprawidłowe wartości, kierowca zobaczy żółtą kontrolkę silnika. Bardziej jednak prawdpodobne jest wystąpienie tej usterki w samochodzie z silnikiem wysokoprężnym, szczególnie w aucie eksploatowanym wyłącznie na krótkich dystansach, zbyt krótkich, by np. prawidłowo przeprowadzić procedurę wypalenia zanieczyszczeń w filtrze DPF. Więcej o filtrach DPF/FAP/GPF znajdziecie w innym naszym materiale.
Uwaga, problem ten może spowodować nawet nie tyle faktycznie zapchany filtr DPF, co uszkodzony czujnik ciśnienia umieszczony za nim. Jeżeli ten czujnik nie daje żadnych wskazań, to wówczas ECU “nie wie” nic o stanie filtra DPF, co z kolei również poskutkuje zapaleniem się interesującej nas tu kontrolki na desce rozdzielczej, a czasem również przejściem silnika w tryb awaryjny o obniżonej mocy.
Dobry warsztat w takim przypadku (gdy świeci się kontrolka DPF i/lub kontrolka silnika) zaczyna od sprawdzenia kondycji wspomnianego czujnika ciśnienia, a dopiero później realizuje ewentualnie procedurę “wypalenia” zanieczyszczeń w filtrze DPF.
Kontrolka silnika, a emisje spalin
Producenci nowoczesnych aut są prawnie zobligowany do zapewnienia odpowiedniego poziomu spalin. Powoduje to konieczność doposażenia auta w systemy kontroli spalin. W wielu autach znajdziemy więcej niż jeden czujnik tlenu, zwany też sondą lambda. Sonda ta pozwala ustalić czy silnik nie pracuje na zbyt bogatej mieszance (za dużo paliwa, za mało tlenu), czy też odwrotnie (zbyt dużo powietrza, za mało paliwa). Sonda w przeciwieństwie do wspomnianego wcześniej przepływomierza nie bada powietrza w układzie dolotowym, lecz jest zainstalowana w układzie wydechowym. Nieprawidłowe wskazania czujnika (lub czujników – jeżeli w danym modelu jest ich więcej) tlenu spowodowują zapalenie się dobrze nam już znanej kontroli na desce rozdzielczej.
Zakres problemów sygnalizowanych przez sondę lambda jest dość szeroki, ale i w tym przypadku możemy jeszcze dojechać bezpiecznie do warsztatu. Lepiej jednak nie kontynuować jazdy i ignorować tego problemu, bo może to doprowadzić albo do znacznego wzrostu paliwa przy spadku mocy i postępującej degradacji kondycji silnika, albo do przegrzania katalizatora, co z kolei może grozić nawet pożarem!
Brak kontrolki silnika? To może być pułapka!
Warto wspomnieć o jeszcze jednej sytuacji, z którą mogą spotkać się osoby poszukujące używanego auta. Otóż niektórzy handlarze chcąc ukryć ewentualne wady oferowanego modelu odpinają układ odpowiedzialny za wyświetlanie opisywanej tu kontrolki. Jednak odrobina uwagi pozwala wykryć niektóre metody manipulacji. Co do zasady kontrolka silnika, powinna zapalić się na chwilę po przekręceniu kluczyka w stacyjce (wespół z wieloma innymi kontrolkami), ale po uruchomieniu silnika powinna ona zgasnąć. Jeżeli jednak przekręcenie kluczyka w oglądanym przez Ciebie samochodzie używanym (zakładamy, ze oglądasz auto nowsze niż z ubiegłego wieku) z rocznika 2001 i później na desce rozdzielczej podczas chwilowego rozbłysku “choinki” nie widać w ogóle tej kontrolki, można podejrzewać że sprzedawca czy jego mechanik, ze znanych tylko sobie powodów odłączyli kontrolkę z układu. Takie działanie powinno zawsze wzbudzać podejrzenia.
Czerwony check engine? Zatrzymaj się!
Jak wspomniałem na wstępie czerwone wskaźniki na desce rozdzielczej należy traktować z najwyższą powagą. Jeżeli zobaczysz, że charakterystyczny symbol w kształcie silnika zajarzył nie żółtym, lecz czerwonym światłem oznacza to już poważną awarię. W zależności od auta niekiedy możliwe jest dojechanie w trybie awaryjnym (obniżona moc) do najbliższego warsztatu, ale niestety w wielu przypadkach konieczne będzie wezwanie pomocy drogowej.